NASA-da çalışan yeganə azərbaycanlı: “İki milyardlıq teleskopun mühəndisiyəm” – MÜSAHİBƏ

Qısamüddətli məzuniyyət üçün Azərbaycana gələn Atilla Əsgərov «AzVision.az» ilə həmsöhbət olub və maraqlı məqamlardan söhbət açıb.

— Magistraturanı bitirdikdən sonra bir neçə start-up şirkətində çalışdım. Daha sonra “Deloitte”, “İntelsat” kimi şirkətlərdə çalışdım. NASA-nın vakansiya elanını görəndə rezümemi göndərdim. 3 gün sonra mənə zəng edib müsahibəyə çağırdılar. Çox sevinirdim. NASA-nın Goddard Space Flight Center (GSFC) adlanan kampusunda (Merilend ştatı) müsahibədən keçdim. Hazırda elə orada müqavilə üzrə işləyirəm. Müsahibə zamanı mənə texniki sahə ilə bağlı çoxlu suallar verdilər. İki gündən sonra zəng edib dedilər ki, “Rəsmi olaraq sizə iş təklifi göndərmək istəyirik. Əgər təklifimizlə razılaşsanız, imzalayıb, geri göndərin”.

— İşiniz nədən ibarətdir?

— NASA 2023-cü ildə Kosmosa WFIRST (Wide Field Infrared Survey Telescope) adlı yeni teleskop göndərəcək. Mən bu teleskopun detektor elektronikasının mühəndisiyəm. Mənimlə yanaşı orada xeyli sayda insan çalışır. Bütün günü laboratoriyada oluram.

— Həmin teleskopdan hansı məqsədlə istifadə olunacaq?

— Bu teleskop başqa qalaktikaların kəşf, insanın yaşaya biləcəyi digər planetlərin aşkarlanması məqsədilə yaradılır. Həyatın mənşəyini öyrənmək də bu teleskop vasitəsilə mümkün ola bilər. Əslində teleskoplar bilmədiyimiz şeyləri kəşf etmək üçündür. Elə bil, insan ayağı dəyməyən bir yerə gedirsiniz. Sizin məqsədiniz bu ola biməz ki, məsələn, orada qızıl axtaracaqsınız. Sadəcə, oraları kəşf etmək istəyirsiniz. Qalanları sonrakı mərhələdir. NASA-nın da əsas məqsədi kəşfiyyat xarakterlidir. Ola bilsin ki, bu kəşfiyyatın nəticəsində çox faydalı bilgilər əldə ediləcək. Çox adam deyir ki, bizim Yer planetində günlərimiz sayılıdır, əvvəl-axır bu planetdən köçməli olacağıq. Biz, əlbəttə ki, bunu görə bilməyəcəyik. Bizdən sonrakı 50-ci nəsil bəlkə görə bilər.

— NASA ilə müqavilənizin müddəti nə qədərdir?

— 2023-cü ilə qədər NASA-nın işçisiyəm. İstəsəm, 2023-dən sonra da NASA-da qala bilərəm. Orada çalışdığım heç bir il deyil, amma işimin nəticəsini çox bəyənirlər. Hiss edirəm ki, o layihə qurtarsa, mən başqa bir layihəyə də transfer ola bilərəm. Hətta o layihə bitməmiş daha iki layihə üzərində də işləyə bilərəm. Bunu gələcək göstərəcək. Əsas odur ki, işimin nəticəsindən razıdılar.

— Sizdən başqa NASA-da azərbaycanlı çalışırmı?

— Bildiyim qədərilə, hazırda orada çalışan tək azərbaycanlı mənəm. Bir nəfər də İranazərbaycanlısı çalışır. Buna görə də Azərbaycandan üzərimdə çox böyük diqqət var. Mən də bunu oradakı iş yoldaşlarıma deyirəm. Bu diqqətə görə hər kəsə öz dərin təşəkkürümü bildirirəm.

— Üzərində işlədiyiniz teleskopun dəyəri nə qədərdir?

— Təxminən 2 milyard dollardan çox olacağı gözlənilir.

— NASA-da iş yoldaşlarınız arasında Azərbaycana qarşı münasibət necədir?

— Yaxın dostlarım, iş yoldaşlarım tez-tez Azərbaycan barədə soruşular. Mən də onlara ölkəmiz haqqında məlumat verirəm. Onlar da Azərbaycana gəlib, buraları görmək istəyirlər.

— NASA-da maaş sistemi necədir?

— Azərbaycandakı maaşlarla müqayisədə çox yüksəkdir. Amma Amerika ilə müqayisədə o qədər də çox deyil. NASA dövlət qurumudur. Əgər mənim tək istəyim pul olsa idi, daha çox maaş verən iş tapar və NASA-da qalmazdım. Hazırda da belə imkanlarım var. Amma NASA sözü “CV”-də çox gözəl görünür. Artıq oktyabr ayında orada işləməyimin bir ili tamam olacaq.

— NASA-da rəhbər və işçilər arasında münasibətlər necə tənzimlənir?

— Hər kəs bəlli bir layihə üzərində çalışır. Və hər kəs də öz vəzifə öhdəliyini bilir. Hamının rəhbəri, yəni supervayzeri var. Supervayzerlər öz aralarında iclas keçirirlər və qərar verirlər ki, məsələn, bu gün ADC testi olmalıdır. Daha sonra mənim supervayzerim gəlir və öz qurupunu yığır, bizə qərarları barədə məlumat verir. Qoyulan tapşırığı icra edir və bu haqda report yazıb, supervayzerə göndəririk.

— İşə gecikmə zamanı cəza tədbirləri olurmu?

— Xeyr. İş mühiti çox rahatdır.

— Rəsmi şəxslər gəlib işlərinizlə tanış olurlarmı?

— Bir dəfə İsveç kralı NASA-ya gəlib, işlərimizlə tanış olmuşdu. ABŞ prezideti və vitse prezideti tez-tez gəlirlər.

— NASA-nın gələcək layihələri haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

— Bəlkə də mənə güləcəksiniz, amma siz bu haqda məndən daha çox bilirsiniz. Bu haqda NASA-nın daxilində çox danışılmır. Hər gün NASA haqqında məqalələr oxuyan insanlar bu barədə məndən daha çox məlumatlıdırlar. Mən sadəcə, mühəndisəm.

— “NASA” deyiləndə bizim gözümüzün önünə baxdığımız filmlər gəlir. Bəs ilk vaxtlar sizdə vəziyyət necə idi?

— Hətta bəzən indi də nəyə görəsə qəmgin olada fikirləşirəm ki, mən Amerikadayam və NASA-da işləyirəm. Özümə belə bir təsəlli verirəm.

— Azərbaycanla bağlı hansı planlarınız var?

— Bura vətəndir. Təbii ki, qayıtmaq istəyərəm. İstəyərəm ki, orada aldığım təhsili, təcrübəni vətənimdə də tətbiq edim…

— Atilla özü necə bir ailədə böyüyüb?

— Atam Ramiz Əsgər Bakı Dövlət Universitetində (BDU) Türkologiya Kafedrasının müdiridir. “Şöhrət” ordenilə təltif olunub. Anam isə 6 nömrəli məktəbdə müəllimə işləyir. Mən də həmin məktəbin məzunuyam. Anam iki dəfə «İlin Müəlliməsi» seçilib. Əməkdar müəllimədir. İki bacım var — Leyla Azərbaycan Dövlət Televiziyasında müxbir, Ayla isə Türkiydə həkim işləyir.

— Sonda gənclərə nə demək istərdiniz?

— Nə oxumaq istədiklərinə öncədən qərar versinlər. Daha çox texniki sahələrə yönəlsinlər. Fizika, kimya, biologiya və s. dəqiq elmləri oxusunlar. İmkanları dəyərləndirsinlər. Azərbaycanda yaxşı təhsil aldıqdan sonra öz üzərlərində işləyərək də böyük mütəxəssislər ola bilərlər. Sadəcə, özlərinə inanmalı və öz üzərlərində çalışmalıdırlar.