Bəşəriyyət 50 ildən artıqdır ki,Marsın səthini eniş aparatlarının köməyi ilə tədqiq edir. BMT-nin məlumatına görə, yerlilər 14 missiya çərçivəsində Qırmızı Planetə 18 obyekt göndəriblər ki, onların da bir hissəsi hələ tamamlanmayıb. Eyni zamanda, bir çox onilliklər ərzində planetdə yerüstü mənşəli çoxlu zibil yığılmışdır.
Qərbi Virciniya Universitetindən tədqiqatçı Cagri Killic sözlərinə görə, 2022-ci il avqustun ortalarında NASA “Perseverance” roverinin planetə enməsi nəticəsində peyda olan dağıntı parçası tapdığını təsdiqləyib. Eyni zamanda, alimlərin qonşu planetdə yer mənşəli obyektləri aşkar etməsi ilk dəfə deyil. Bunlar istifadə olunan avadanlıqlar, istismardan çıxarılan və ya qəzaya uğramış kosmik gəmilərdir.
Bundan əlavə, Marsa hər bir missiya stansiyanın özünü qoruyan moduldan istifadəni nəzərdə tutur – “mərmi”yə istilik izolyasiyası, paraşüt və yumşaq enişi təmin edən digər avadanlıq daxildir. Eniş zamanı mərmi parçaları müxtəlif yerlərdə bitə bilər — məsələn, birində istilik izolyasiyası, digərində isə paraşüt. Səthə düşən dağıntılar Mars küləyi ilə getdikcə daha da irəliləyərək daha kiçik parçalara ayrıla bilər. Zibil artıq dəfələrlə roverlərin özləri tərəfindən aşkar edilib, eniş nəticəsində yaranıb.
Marsın səthində istismardan çıxarılan doqquz kosmik gəmi və rover başqa bir çirklənmə mənbəyidir. Sonuncu Opportunity rover oldu. Bu cür cihazlar demək olar ki, bütövdür və yerli ətraf mühitə ciddi ziyan vurmadan dağıntılardan daha çox tarixi izlərdir.
Qəzaya uğramış nəqliyyat vasitələri və onların parçaları Mars dağıntılarının başqa bir növüdür. Ən azı iki zond eniş zamanı qəzaya uğrayıb və daha dördünün taleyi ilə bağlı dəqiq məlumat yoxdur, çünki onlarla əlaqə enişdən əvvəl və ya ondan dərhal sonra kəsilib.
Alimin sözlərinə görə, indiyədək Marsa göndərilmiş yerüstü nəqliyyat vasitələrinin ümumi kütləsi 9979 kq, hal-hazırda səthdə fəaliyyət göstərən texnogen cisimlərin kütləsi, işdən və fəlakətlərdən sonra qalan dağıntılar çıxılmaqla 7119 kq təşkil edir.
Əsas problem odur ki, dağıntılar hazırkı və gələcək missiyaların uğurunu təhlükə altına qoya bilər — alimlər zibilin nümunələri çirkləndirə biləcəyini istisna etmirlər. Bundan əlavə, NASA Perseverance-in eniş aparatının dağıntıları arasında ilişib qalma riskini qiymətləndirdi, lakin bunun kiçik olduğu qənaətinə gəldi. Nəhayət, Marsın ilkin tədqiqi zamanı dağıntıların vurduğu “reputasiya ziyanı” da mühüm rol oynayır – tədqiqatlardakı bu cür “mərhələlər” Qırmızı Planetin kəşfiyyatının tarixini gözlənilən qədər parlaq etmir.
