Amerikalı bioloqlar böyrəklərin,qaraciyərin və digər orqanların fəaliyyətini bərpa etməyə,həmçinin insanın ölümündən bir neçə saat sonra hüceyrələrin həyati fəaliyyətini “yenidən işə salmağa” imkan verən kəşfə imza atıb.
“İnsan orqanizminin və digər məməlilərin hüceyrələri bir fərd öldükdən sonra dərhal ölmür. Biz göstərə bildik ki, biz bu prosesə müdaxilə edə, onu dayandıra və bəzi orqanların işini və hüceyrə funksiyalarını bərpa edə bilərik”-Yel Universitetinin (ABŞ) tədqiqatçısı Devid Andrieviç bildirib.
Müasir transplantologiyanın əsas problemi ondan ibarətdir ki, demək olar ki, bütün orqanlar, o cümlədən ürək, qaraciyər və böyrəklər insan orqanizmindən kənarda çox qısa müddət ərzində fəaliyyət göstərir. Orta hesabla, onlar hətta sıfıra yaxın temperaturda cəmi 12-18 saat saxlanıla bilər, bundan sonra transplantasiya xəstə üçün təhlükəli ola bilər. Ona görə də əvvəlcə transplantasiya üçün yararlı olan orqanların yarıdan çoxu həkimlər tərəfindən sadəcə olaraq atılır.
Alimlər bu problemi bir neçə yolla həll etməyə çalışırlar. Xüsusilə, insan hüceyrələrini məhv etməyən yeni dondurma texnologiyaları yaradır, həmçinin donuzların bədənində orqanların yetişdirilməsi üçün müxtəlif üsullar hazırlayırlar. Genetiklər həmçinin heyvan orqanlarını insanın immun sistemi üçün “görünməz” edən texnologiyaların yaradılması üzərində işləyirlər. Bu onlara uyğun insan transplantasiyası olmadıqda zədələnmiş bədən hissələrini əvəz etməyə imkan verəcək.
Tədqiqatçılar tamamilə fərqli bir problemin – orqanizmin ölümündən sonra beynin saxlanmasının həllinə yönəlmiş “BrainEx” təcrübəsi çərçivəsində bu problemi həll etməyin mümkün yolunu kəşf ediblər. 2019-cu ilin aprelində Yel bioloqları ilk uğurlarını bildirdilər – onlar ölümündən dörd saat sonra donuzun beynini qismən canlandıra bildilər.
Bu uğur alimləri digər orqanların,o cümlədən transplantasiya üçün ən çox çatışmayan orqanların da oxşar şəkildə yenidən bərpa edilə biləcəyi fikrinə gətirib çıxardı.Bu mülahizələri rəhbər tutaraq elm adamları yeni bir həyati dəstək sistemi olan “OrganEx” hazırladılar.Bu qan dövranı sistemi vasitəsilə xassələrinə görə qana oxşar mayeni vuran və onu karbon qazı və tullantı məhsullarından təmizləyən cihazlar toplusudur. Bu mayenin tərkibində oksigen, qida maddələri və iltihabın və qan laxtalarının əmələ gəlməsinin qarşısın alan bir sıra molekullar var.
Bu texnologiyanın ilk sınaqlarının göstərdiyi kimi,”OrganEx” sistemi həyatı təmin edən sistemə qoşulmazdan təxminən bir saat əvvəl ölmüş donuzun ürəyinin, böyrəklərinin, qaraciyərinin və bədəninin bəzi digər orqanlarının fəaliyyətini qismən bərpa edib. Alimlər ümid edirlər ki, onların hazırladıqları texnologiya yaxın gələcəkdə donor orqanların saxlanma müddətinin uzadılmasına, həmçinin digər effektiv yanaşmaların işlənib hazırlanmasına imkan verəcək.
