Texnologiyanın inkişafı telefon vasitəsilə həyata keçirilən dələduzluq («vishing») hallarının artması, yeni dələduzluq üsullarının formalaşması ilə müşayiət olunmaqdadır.Azərbaycan Kibertəhlükəsizlik Təşkilatları Assosiasiyasıbunula bağlı geniş təhli apararaq araşdırmanın nəticələrini paylaşmışdır.Məlumatda bildirilir ki, “Telemarketinq zəngləri” adı altında və ya “pərakəndə satış” təklifləri ilə fərdi məlumatlarınızı ələ keçirmək və bu məlumatlardan qanunsuz maddi mənfəət əldə etmək istəyən subyektlərin fəaliyyəti daha da təhlükəli hal almışdır.Bu cür təhlükələrdən qorunmaq üçün aşağıdakı tövsiyələri diqqətə almağınız vacibdir:
Naməlum və ya şübhəli, o cümlədən “saxtalaşdırılmış” nömrələrdən gələn zənglərlə bağlı diqqətli olun:
- Bəzi hallarda (məsələn, zəng məlumatlarının saxtalaşdırılması – “Caller ID Spoofing” zamanı), rəsmi qurum və ya təşkilatların, tanıdığınız şəxslərin, o cümlədən ailə üzvlərinizin nömrəsilə eynilik təşkil edən, lakin saxtalaşdırılmış nömrələrdən sizə zənglər edilə bilər. Bu cür zənglər zamanı, məsələn, yaxınınızın başına qəza və ya digər fövqəladə hadisə gəldiyi iddia edilərək, “kömək” məqsədilə sizdən təcili şəkildə ödəniş edilməsi və ya fərdi və maliyyə məlumatlarınızın təqdim edilməsi tələb edilə bilər;
- Bütün hallarda, zəng edən şəxsin kimliyindən əmin deyilsinizsə, dəqiqləşdirmək üçün əlavə məlumat tələb edin. Təmsil etdiyini iddia etdiyi təşkilata onların rəsmi əlaqə kanalları (ictimai şəkildə təqdim olunan telefon nömrəsi və ya veb-səhifə) vasitəsilə müraciət edin;
- Xarici ölkələrdən gələn zənglərə münasibətdə, eləcə də, zənglərdə zəif səs keyfiyyəti, robotik ton və ya danışıqda qeyri-təbii ritm müşahidə edirsinizsə, ehtiyatlı olun;
- Telefon zəngində sizdən fərdi məlumatlar, bank kartı nömrələri və ya şifrə (o cümlədən, telefon nömrənizə göndərilən təsdiq kodu) istənilərsə, məlumatları təqdim etməyin / zəngi sonlandırın;
- Rəsmi qurum, təşkilat və ya şirkətlərin sizdən telefon zəngi vasitəsilə qeyd edilən fərdi məlumatları tələb etməyəcəyini unutmayın.
Təkliflərə şübhə ilə yanaşın/müsbət qərar qəbul etməyə tələsməyin:
- Dələduzlar bəzən «təcili» təkliflər edərək sizi tələsdirib diqqətsiz davranmağınıza nail olmaq istəyirlər. Tələskənliyə qapılmayın.
- Qorxu yaratma üsullarına qarşı diqqətli olun. «Vishing» adlanan bu üsuldan istifadə edənlər sizi hazırlıqsız yaxalamağa və tələb olunan məlumatları verməyi və ya ödəniş etməyi məcbur etməyə çalışırlar. Bəzi hallarda, tez hərəkət etməyinizi təmin etmək üçün təhdidedici danışıq da istifadə edə bilərlər. Məsələn, hesabınızın deaktiv olunmaması üçün məlumatlarınızı təqdim etməli olduğunuzu deyə bilərlər.
- Təklif çox heyrətamiz görünürsə, ehtiyatlı olun. Əksər hallarda, «pulsuz» və ya «qazanclı» təkliflər aldadıcı və yanıldıcı ola bilər;
- “Xüsusi təklif” və ya “kampaniya” adı ilə sizə zəng edən şəxslər barədə məlumat əldə etmədən qərar qəbul etməyin;
- Təklif edilən məhsul və ya xidmətin etibarlılığını ətraflı araşdırın.
Əlaqə məlumatlarınızı, o cümlədən telefon nömrənizi qoruyun:
- Telefon nömrənizin ictimaiyyətə açıq olmasından çəkinin;
- Sosial şəbəkələrdə və ictimai yerlərdə telefon nömrənizi paylaşmayın.
Cihazlarınızda təsdiqlənmiş tətbiqlərdən istifadə edin:
- Telefonunuzda yüklənmiş tətbiqlərin təhlükəsizliyindən əmin olun;
- Yalnız rəsmi tətbiq platformalarından (“Google Play” və ya “App Store”) təsdiqlənmiş tətbiqləri yükləyin.
Yeni təhdidlərlə bağlı məlumatlı qalmağa çalışın:
- Yenilənmiş təhlükəsizlik qaydaları və mövcud dələduzluq metodları barədə məlumatlı olmaq üçün müvafiq dövlət qurumlarının, habelə xidmət aldığınız bank və ya digər xidmət təchizatçılarının rəsmi səhifə və hesablarında yerləşdirilən bildiriş və məlumatlardan faydalanın;
- Əksər smartfonların “spam” zəngləri filtrdən keçirən, bloklayan və ya bildiriş göndərən daxili spam qoruma xüsusiyyətlərinin olduğunu unutmayın. Bu funksiyaları aktivləşdirmək üçün smartfonunuzun istifadə təlimatını yoxlayın.
Şübhəli zəng və ya təkliflər barədə məlumatları aidiyyəti qurumlara bildirin:
- Dələduzluqla bağlı şübhələndiyiniz halları aidiyyəti dövlət qurumlarına və ya hüquq-mühafizə orqanlarına bildirin;
- Ehtiyac olarsa, mobil operatorunuzdan naməlum nömrələri bloklamağı xahiş edin.
Qeyd: Tövsiyələr hazırlanarkən, həmçinin Kanada Kibertəhlükəsizlik Mərkəzinin müvafiq təlimatından istifadə edilmişdir.
